“Op je eentje kan je geen klimaatneutrale stad realiseren”

Tegen 2050 moeten we zo klimaatneutraal mogelijk bouwen en leven. De Mandel en de stad Roeselare slaan alvast de handen in elkaar met het project Energiewijk 2050 in de Beverse wijk Het Verzonken Kasteel. Andy De Bakker, diensthoofd gebouwenbeheer bij De Mandel, en Ine Lobelle, projectleider Energiewijken bij de stad Roeselare, leggen uit hoe het in zijn werk gaat.

Klimaatneutraal zijn in 2050: die ambitie uit de Overeenkomst van Parijs vertaalde Vlaanderen in de klimaatdoelstellingen 2050. Daarin is een cruciale rol weggelegd voor klimaatneutrale gebouwen. De VMSW finaliseert nu, samen met de sector, een langetermijnstrategie om die doelstelling te realiseren voor alle sociale woningen in Vlaanderen. Met bijna 160.000 woningen in beheer kunnen de sociale huisvestingsmaatschappijen (SHM’s) hier sterk aan bijdragen. Met de Energiewijk 2050 maakt De Mandel deze ambitie nu al concreet.

Andy De Bakker en Ine Lobelle poseren in de sociale woonwijk Het Verzonken Kasteel

Samen voor CO₂-reductie

Andy: “Bij De Mandel bekijken we energierenovatie niet enkel technisch. Natuurlijk zorgen we in eerste instantie dat onze woningen voldoen aan de opgelegde normen en streven we richting 2050 naar een A-label voor ons patrimonium. Maar we willen hier verder in gaan. We gaan participatief en datagedreven te werk. Samen met onze huurders onderzoeken we hoe hun kosten verder kunnen dalen. Zo willen we bijdragen aan hun wooncomfort én aan een CO₂-reductie binnen de stad. Die doelstellingen zijn ook voor de stad Roeselare belangrijk.”

Ine: “Zonder de investering in samenwerkingen met burgers, bedrijven en organisaties zou dit project waarschijnlijk niet zo’n sterk verhaal geworden zijn. In 2017 ontwikkelden we met VITO, participatiebureau Meneer De Leeuw en Roeselaarse burgers en bedrijven al een gedragen Klimaatplan. We hebben dit heel bewust cocreatief aangepakt, want als stad kunnen we onmogelijk op ons eentje een CO2-neutrale stad realiseren. We ontdekten dat gebouwen verantwoordelijk zijn voor 50% van de CO2-uitstoot in onze stad. Woningen renoveren werd dan ook een belangrijke pijler in ons klimaatprogramma.”

“In 2019 stapten we in het energierenovatieproject ‘Stronghouse’, dat gefinancierd wordt door Europese subsidies. Energiewijk 2050 Verzonken Kasteel maakt hier deel van uit. Omdat sociale huisvestingsmaatschappijen een groot deel van het patrimonium in handen hebben, was het logisch om ook met De Mandel een traject uit te stippelen. Internationaal wordt onze aanpak met interesse gevolgd. Sociale huisvestingsmaatschappijen kunnen met hun eigen patrimonium niet enkel een grote impact creëren op het energieverbruik, ze kunnen ook een katalysator zijn voor wijkrenovaties bij particulieren.”

Een geïntegreerd verhaal

Andy: “Ons project Energiewijk 2050 is een breed verhaal, waarbij we het sociale niet los zien van het technische. Daarom zoeken we actief naar de verschillende actoren die in contact komen met de huurders. We gaan na of we elkaars kennis en ervaringen kunnen gebruiken om ervoor te zorgen dat we iedereen bereiken en meekrijgen.”

“Dat we ons verhaal opbouwen rond het actuele thema energie heeft een impact op de mensen, op de woningen én op de klimaatdoelstellingen. Enerzijds willen we de woningen renoveren tot ze een A-label of EPC-score van maximaal 100 kWh/m2 hebben. Anderzijds willen we de energiefactuur van onze huurders zo laag mogelijk krijgen. Dit willen we samen met hen doen. Ook de communicatie willen we zoveel mogelijk via hen laten verlopen. Hiervoor krijgen ze van ons de nodige ondersteuning. Vertrekkende vanuit dit verhaal rond energie starten we ook met andere acties die hun kosten verlagen. Zo zoeken we onder meer actief naar huurders die op vrijwillige basis kleine klusjes willen uitvoeren voor medehuurders, en we bieden hen de nodige ondersteuning. Zo voorkomen we dat huurders worden doorverwezen naar aannemers en zo de wachttijd en kostprijs zien oplopen. Resultaat? Het wooncomfort stijgt, de kosten dalen én het sociale weefsel binnen de wijk versterkt.”

“We willen dat inwoners ons als een wijkpartner zien, niet als iemand die hen met de vinger wijst.”

Andy De Bakker, diensthoofd gebouwenbeheer bij De Mandel

Mond-aan-mondreclame

Andy: “We werken nu vooral in de wijk Het Verzonken Kasteel in Beveren, waar we eigenaar zijn van 184 woningen. Toch kenden we er maar drie of vier gezinnen persoonlijk. En dat we ze kenden, was niet altijd positief. Dat willen we veranderen. We willen dat inwoners ons als een wijkpartner gaan zien. Niet als iemand die hen met de vinger wijst. Dankzij dit traject en onze samenwerking met de stad Roeselare neemt hun vertrouwen in De Mandel toe.”

“Bij enkele testgezinnen doorlopen we verschillende trajecten rond energie. Alles wordt gemonitord en in samenspraak met hen trekken we de juiste conclusies. We rekenen erop dat zij dit verder vertellen aan andere huurders. Met dit soort mond-aan-mondreclame vermijden we achterdocht en komen we geloofwaardiger over.”

“Eenmaal de coronamaatregelen het toelaten, willen we deze kennisoverdracht via workshops faciliteren en versnellen. Daarnaast willen we ervoor zorgen dat individuele vragen van huurders opgepikt worden door geëngageerde huurders. Dat kan gaan van een thermostaat instellen of een radiator ontluchten, tot een rolluik herstellen of een dakgoot reinigen. Via de mobiele app Yougo ondersteunen we hen hierbij: hun zoekertjes en vragen kunnen daar geplaatst en opgepikt worden. Dit versterkt bovendien het onderlinge contact. Zodra er een eerste contact is geweest, is het gemakkelijker om de buren ook een volgende keer aan te spreken.”

“Bij een groot deel van onze huurders is Nederlands niet hun moedertaal. Als meertalige testgezinnen onze boodschap verspreiden, bereiken we meer huurders.”

Ine: “Ik geloof wel in deze aanpak. Het komt inderdaad veel geloofwaardiger over als eigenaars zelf vertellen hoe ze hun woning hebben gerenoveerd en wat de kosten en baten waren. Als geïnteresseerden tijdens een renovatiewandeling zien hoe hun buur een gelijkaardige woning heeft gerenoveerd, spoort dat hen misschien aan om hun woning ook onder handen te nemen. Door een project tot aan de voordeur te brengen, maak je het zichtbaarder. Door aanwezig te zijn in de buurt, ben je aanspreekbaar en creëer je vertrouwen.”

Andy De Bakker en Ine Lobelle op de fiets in de sociale woonwijk Het Verzonken Kasteel

Communicatie

Andy: “Communicatie op maat van de wijk bewoners is essentieel. Via een wijkkrantje geven we elk kwartaal een update van het project, communiceren we over het aanbod en geven we tips en tricks om de energiefactuur te verlagen. We maken gebruik van digitale media en experimenteren onder andere met een Facebookpagina. Daarnaast organiseren we collectieve momenten, zoals infomomenten en workshops. Maar de belangrijkste communicatievorm is rechtstreeks contact. We gaan van deur tot deur. Niet alleen om informatie te geven, maar ook om signalen op te pikken en meer vertrouwen te winnen bij de wijkbewoners.”

Ine: “Samen met het OCMW en de brugfiguren binnen onze stadswerking helpen we De Mandel om de hele wijk te bereiken. Wij staan dichter bij de bewoners, want de gezichten van onze mensen zijn al gekend in de wijk.
Dat is belangrijk om een dergelijk project te doen slagen. Door de samenwerking met de stad Roeselare worden de eigenaars ook niet uitgesloten en kunnen ze meestappen in het energieverhaal dat voor de wijk wordt opgezet. Ook op het infomoment, dat we koppelden aan de Dag van de Buren, waren we er voor alle wijkbewoners. De Dag van de Buren en het infomoment organiseerden we trouwens samen met enkele buurtbewoners.”

Andy: “Vanuit onze ervaringen in deze wijk willen we komen tot een draaiboek dat het mogelijk maakt om deze manier van samenwerken ook uit te rollen in andere wijken. Hierbij vertrekken we vanuit het thema energie om het verhaal te starten. Energie is echter niet het doel op zich, maar wel het aanknopingspunt voor een wijktransformatie op vele vlakken. Hierbij lijkt de uitrol van zonnepanelen ons een geschikt startpunt.”

Sfeerbeeld van een wijkfeest

Communicatie op maat van de wijkbewoners is essentieel. Dicht bij hen staan ook.

Data als basis voor een lager energieverbruik

Andy: “Naast de sociale aanpak zet ons project sterk in op data. We doen hiervoor een beroep op externe bedrijven zoals Vito / Energyville en June. Binnen het project DITUR – Digital Twins for Upscaled Retrofits – wordt er gewerkt aan een roadmap, zeg maar een planning, om het patrimonium van De Mandel tegen 2050 te transformeren naar een A-label. Met June wordt binnen het project Connected Buildings meer ingezet op het in kaart brengen van het elektriciteits- en gasverbruik in de woningen. Hierbij bekijken we onder andere de impact van inwoners hun gedrag op het energieverbruik. Vooral met de zonnepanelen, die eind 2021 en begin 2022 op de woningen geïnstalleerd worden, kan gedragsverandering een enorme impact hebben op het energieverbruik en de energiefactuur. We willen ervoor zorgen dat onze huurders hier optimaal de vruchten van plukken. We bekijken ook of er naast zonnepanelen nog mogelijkheden zijn om hun energiekosten te verlagen. Denk aan een groepsaankoop of een formule waarbij altijd het goedkoopste tarief gebruikt wordt.”

“Met deze berg aan data willen we het te verwachten verbruik in kaart brengen en abnormale verbruiken detecteren. Ofwel door de huurder zelf of via begeleiding. Vervolgens brengen we het verbruik gedetailleerd in kaart en kijken we in overleg met de huurder wat er mogelijk is. Zo betalen ze minder, zonder in te boeten aan comfort.”

“SHM’s kunnen met hun eigen patrimonium veel impact creëren op het energieverbruik én een katalysator zijn voor wijkrenovaties bij particulieren.”

Ine Lobelle, projectleider Energiewijken bij de stad Roeselare

Ine: “Ongeveer een derde van de woningen in de wijk werd ondertussen door De Mandel verkocht aan particuliere eigenaars. Op basis van een enquête die we in februari afnamen bij de particuliere eigenaars, bleken de kostprijs en een gebrek aan kennis de voornaamste redenen te zijn om geen renovatie te starten.
Door de ervaring en kennis van De Mandel te delen, zorgen we dat particulieren beter weten hoe ze een renovatie best aanpakken.
We combineren die informatie met een gratis energiescan van de woning. Geïnteresseerden krijgen daarbij een stappenplan op basis van hun budget. Zo is het duidelijk wat de meest logische en haalbare manier is om naar de normen van 2050 te renoveren en kunnen ze geïnformeerd beslissen.”

“We zijn ook een aantal pistes aan het uitwerken om de financiële drempel te verlagen. We herbekijken zowel onze stedelijke premies als groepsaankopen. Zo kunnen particulieren samen met ons renovaties goedkoper laten uitvoeren. Hoe makkelijker wij het hen maken, hoe lager de drempel is om mee te stappen in het verhaal.”